O día tres de xullo de 2018 a Agrupación Cultural Alexandre Bóveda enviaba unha carta á Real Academia Galega solicitándolle que o Día das Letras Galegas de 2019 se lle dedicase a Ricardo Carvalho Calero. A carta remataba:

É por todo iso que nos diriximos á REAL ACADEMIA GALEGA para pedirlle que salde unha débeda de tantos anos con tan ilustre galego e o DÍA DAS LETRAS GALEGAS 2019 sexan dedicadas a RICARDO CARVALHO CALERO porque de facelo así moitas serán as persoas e asociacións que ao longo do país celebrariamos esta decisión.

Ao igual que a nosa agrupación, foron moitas as asociacións, colectivos, persoas a título individual, que ano tras ano viñeron demandado o merecido recoñecemento e homenaxe da Real Academia Galega a Ricardo Carvalho Carballo.

E, por fin, chega o recoñecemento: a Real Academia Galega vén de acordar que o Día das Letras Galegas 2020 sexa para homenaxear a RICARDO CARVALHO CALERO. Como diciamos na carta á Academia: débeda saldada. Debera ter sido moito antes, pero iso non implica, como tamén manifestabamos, que non celebremos e nos parabenicemos do acordo da institución da rúa Tabernas: benvido sexa o Día das Letras Galegas para Ricardo Carvalho Calero.

Os méritos do autor ferrolán para a homenaxe son abondosos e unanimemente aceptados. Poucas persoas na cultura galega de todos os tempos levaron unha vida tan densa e austera, completamente dedicada a traballar por Galiza e a súa cultura. A continuación, facemos un breve percorrido polas distintas facetas do noso autor.

A vida e o compromiso

Ricardo Carvalho Calero naceu en Ferrol (no Ferrol Vello) o día trinta de outubro de 1910 e morreu en Compostela o día 25 de marzo de 1990. Setenta e nove anos dedicados intensamente a Galiza e a súa cultura. Tras os estudos de Bacharelato por libre –e examinado no que hoxe é o coruñés IES Eusebio da Guarda– cursou brillantemente estudos de Dereito e Filosofía e Letras na Universidade de Santiago de Compostela.

Desde moi pronto, en Compostela, converteuse nunha figura do movemento estudantil, chegando a ser presidente da Federación Universitaria Escolar (FEU), unha entidade sindical escolar. Tamén, en Compostela, entrou en contacto cos membros do Seminario de Estudos Galegos (SEG), no que entraría no ano 1927. Foi, igualmente, un dos cofundadores, en 1931, do Partido Galeguista (PG) e participou na elaboración do Anteproxecto do Estatuto de Autonomía para Galiza.

A guerra civil (1936-1939) sorprendeuno en Madrid e Carvalho Calero incorpórase ao exército republicano como oficial. Detido e xulgado en Andalucía, foi condenado a doce anos e un día de prisión. No ano 1941, pode volver a Ferrol, pero a extinción definitiva da pena non sería ata 1951.

Impedido de exercer a docencia oficial, no ano 1950 trasládase a Lugo como Director do Colexio de Fingoi. Xa en 1965, Carvalho Calero exerce como Profesor interino de Lingua e Literatura Galega na Universidade de Santiago de Compostela, nela, en 1972, acabaría sendo o primeiro catedrático de Lingüística e Literatura Galega. Carvalho, que ingresara na Real Academia Galega o día 17 de maio de 1958, acabou o seu traballo docente na Facultade de Filoloxía –alí na fermosa Praza de Mazarelos– en 1980, pero non era difícil velo pola Facultade ata pouco antes de morrer, en marzo de 1990, como xa dixemos.

A obra

O esquecemento da figura de Ricardo Carvalho Calero resultaba máis rechamante sobre todo se temos en conta a amplitude, variedade e transcendencia da súa obra. Comezando a escribir desde moi novo, –ademais das innumerables conferencias, congresos e diversas actividades nas que participou–, deixounous unha impresionante obra que abrangue todas as facetas posibles. Limitarémonos a sinalar só algúns exemplos en cada caso.

A crítica literaria sitúa a Carvalho Calero na chamada Xeración de 1936. No tocante á poesía, escribiu arredor duns once libros, entre os que están: Vieiros (1931), Anxo de terra (1950), Poemas pendurados dun cabelo (1952), Salterio de Fingoy (1961), Pretérito Imperfecto (1980), Reticências (1990).

No apartado da narrativa, Carvalho publicou, Xente da Barreira (1951), a primeira novela en galego da posguerra, e  Scórpio (1987).

Tamén cultivou amplamente o xénero dramático. Deixounos, entre outras, estas obras de teatro: Catro pezas,  publicada en 1971, contén: A sombra de Orfeo, Farsa das zocas, A arbre, Auto do prisioneiro. En1982, baixo o título, Teatro completo, recompila toda a súa creación dramatúrxica.

Deixamos para o final a obra ensaística de Ricardo Carvalho Calero. Se importantes son os outros xéneros que cultivou, a transcendencia do seu traballo investigador que aparece reflectido nos seus ensaios contribuíu a engrandecer a nosa lingua e a nosa literatura. A súa Historia da literatura galega contemporánea  (1963) e a súa Gramática elemental del gallego común (1966) pasarán á historia como fitos salientables da nosa cultura. Só por estas dúas obras, moitos galegos e galegas temos unha débeda pendente co autor ferrolán.

A súa preocupación polo futuro da lingua galega levouno a defender con paixón a tendencia reintegracionista, que propugna o acercamento do galego e o portugués, algo que lle traería non poucos problemas e o illamento oficial. Porén, el nunca renunciou ao seu compromiso activo co reintegracionismo.

Cómpre agora recuperar o tempo perdido. A vida e a obra –densas e inxentes nos dous casos– de Ricardo Carvalho Calero deben ser obxectivamente tratadas, valoradas e dadas a coñecer por toda Galiza. Só así comezaremos a saldar esa débeda contraída hai xa tantos anos.

Deixámosvos aquí o folleto que a AS-PG elaborou no 2010 para o Concello da Coruña onde se fai un repaso pola vida e a obra de Carvalho Calero.

Tamén podedes descargar a infografía que publicou Sermos Galiza onde se recompila a parte da obra de Carvalho Calero máis interesante para a lingua e historia galega e a máis novidosa.

Cronoloxía da obra de Carvalho Calero

Cronoloxía da vida de Ricardo Carvalho Calero